Karin Haanappel
dit boek verschijnt 8 maart 2012
144 pagina’s, fc
ISBN: 9789077408940
NUR: 690 694 728
Prijs: € 24,50
Uitgever: A3 boeken
Michelangelo, Caravaggio, Rodin, Picasso – wie kent ze niet? Anguissola, Gentileschi, Claudel, Goncharova – wie kent ze wel? Samen met veel anderen hebben zij een bijdrage geleverd aan de geschiedenis der kunsten. Vrouwelijke kunstenaars zijn echter vaak in de vergetelheid geraakt of in de schaduw gebleven van ‘de grote meesters’. Immers, de kunstgeschiedenis is hoofdzakelijk gericht op ‘dead white male artists’. Het is nog steeds overduidelijk zijn verhaal (his story) dat de canon van de kunstgeschiedenis bepaalt.
In de jaren zestig en zeventig van de 20e eeuw kwam er vanuit de feministische hoek grote kritiek op deze manier van wetenschap bedrijven. Er werd gezocht naar vrouwelijke kunstenaars en ze werden gevonden. In 1971 onderzocht Linda Nochlin ‘why have there been no great women artists’. Met de nadruk op ‘great’, want inmiddels waren er wel honderden vrouwelijke kunstenaars teruggevonden, maar geen van hen stond op gelijk niveau met ‘de grote meesters’. Talent alleen is dus niet genoeg. Volgens Nochlin heeft dit vooral te maken met de eeuwenlange uitsluiting van vrouwen van het kunstonderwijs en het in stand houden van de heersende beeldvorming en machtsverhoudingen in de kunst.
Vandaag de dag is er nog steeds geen sprake van gelijkwaardigheid tussen mannelijke en vrouwelijke kunstenaars. Zolang wij uitsluitend de traditionele canon der (kunst)geschiedenis voorgeschoteld krijgen, blijft de geschiedenis er een van helden en overwinnaars, van oorlogen en rooftochten. Ook de mythe van het ‘oerpatriarchaat’ wordt dan in stand gehouden. In ‘Herstory of Art’ ontrafelt kunsthistorica Karin Haanappel deze mythe. Zij laat ons een heel andere wereld ervaren, een wereld waarvan ook vrouwen deel uitmaken en waarin niet-westerse en prehistorische culturen eveneens van belang blijken te zijn. Door te starten met de vroegste kunstuitingen in de oude steentijd en vervolgens de vrouwelijke kunstenaars op de kaart te zetten tot het moment waarop de canon van de kunstgeschiedenis voor het eerst werd geschreven, plaatst zij haar verhaal van de kunst (her story of art) naast zijn verhaal van de kunst (his story of art). De focus ligt vooral op Europa, gezien vanuit een egalitair perspectief, zodat zichtbaar wordt dat kunst van meet af aan is gemaakt door mensen: mannen én vrouwen.
Serotia recensie:
Eerder had ik al het boek ‘Het Parijs van Isis’ van haar hand gelezen, dus toen ‘Herstory of Art’uitkwam, mocht deze niet ontbreken aan mijn boekenkast. Ik zag een presentatie van dit boek op tv, koffietijd, en merkte dat Karin net zo lekker praat als dat ze schrijft, wat ik herkende uit haar eerste boek. En datzelfde maakt ze weer waar met dit boek. Als vroeger de geschiedenislessen zo prettig uitgelegd en verteld waren, had ik er vast meer van opgestoken.
Je kunt ook aan dit boek merken dat Karin niet zomaar een schrijfster is met een leuk verhaal, maar verstand van zaken heeft, ze heeft haar huiswerk enorm goed gedaan. Het boek gaat over de kunstgeschiedenis, vrouwelijke kunst en vrouwelijke kunstenaars wel te verstaan. Onze geschiedenis wordt gedomineerd door mannelijke kunstenaars, iedereen weet de grote namen wel te noemen. Het lijkt net alsof dat stuk geschiedenis geen vrouwen bevat, maar integendeel, ook de kunstgeschiedenis heeft grote vrouwelijke namen.
Karin neemt je mee terug in de tijd, naar de pre-her-story, de paleolithische kunst, daar waar vrouwen heel belangrijk waren, de voortbrengers van leven. Ook die tijd gaf al prachtige beelden en schilderkunst. De neolithische tijd volgt, met de overgang naar de dominantie. Alles voorzien van prachtige foto’s van beelden en kunst uit die periode. Ik ben helemaal verliefd op het beeldenstel uit de Hamangia cultuur. Via de preklassieke tijd komen we in de klassieke oudheid, waar ik de eerste schilderijen zie verschijnen in het boek. De middeleeuwen brengt nog meer kunst; zelfportretten in boeken, en ik kom de naam van Hildegard von Bingen tegen (over wie binnenkort ook een boek verschijnt). De renaissance met haar werkelijk prachtige gedetailleerde schilderijen. En zo rollen we de nieuwe tijd in. Karin laat de vrouwen en hun werk ‘leven’ in haar boek, de vrouwen die een grote bijdrage leverden aan onze kunstgeschiedenis.
Ik moet eerlijk bekennen dat als het boek van een andere schrijver was geweest, dat ik het niet gekocht had. Ik had – lees had – niets met kunstgeschiedenis. Maar ik kende Karin inmiddels een beetje via haar eerste boek, dat overigens ook over een stuk geschiedenis gaat, en haar schrijfstijl spreekt me erg aan. Dus ik dacht, ik koop het boek. En het is me geheel niet tegengevallen, sterker nog, zelfs met dit onderwerp heeft ze me weten te boeien. Ik heb genoten van alle informatie, de prachtige kunst in dit boek in de vorm van alle mooie foto’s. Ze heeft mij weer een stuk kennis gegeven over een, voor mij, totaal blanco onderwerp. Ik ben weer een klein stukje (kunst)geschiedenis rijker!
2012-10-03

Redactie: Manon Tromp
Fotocollage cover en portretfotografie: Linda Wormhoudt
Met bijdragen van:
Carin Biegnolé, filosofe
Karin Haanappel, kunsthistorica
Monique Janssens, communicatieadviseur ethiek en MVO
Margreet Kattestaart, natuurgeneeskundige
Betty de Keizer, duurzaam onderneemster
Lea Manders, astrologe en politica
Agnes Meijs, oervrouw
Christine Pannebakker, vrouweninspirator
Elvira van Rijn, levenspadvinder
Manon Tromp, natuurmagiër
Fransje de Waard, permanaut en vergroener
Linda Wormhoudt, sjamaniste
Gerwine Wuring, ecologe en druïda
ISBN: 978 90 77408 99 5
NUR: 740
Prijs: € 17,50
Uitgever: A3boeken
Aardevrouwen spreken – Manon Tromp; redacteur en samensteller
‘Aardevrouwen spreken’ gaat over 13 vrouwen die op hun manier verbonden zijn met de Aarde, en hun visie delen op deze tijd en de toekomst.
Allereerst vond ik het heel leuk om bij de presentatie van dit boek op ‘een Aardige dag’ aanwezig te zijn en een aantal van de schrijfsters van dit boek vol enthousiasme te horen over hun passie, hun doel.
Manon tromp heeft in samenwerking met de uitgever dus 12 vrouwen verzameld met totaal verschillende invalshoeken. Een aantal van die vrouwen kende ik al van hun eigen boeken. De andere vrouwen waren mij tot nu toe geheel onbekend.
Ik stel ze allemaal even kort voor. Ik heb uit hun teksten datgene gehaald wat mijzelf erg aantrok in hun verhalen. Maar uiteraard hebben hun verhalen nog meer te vertellen dan mijn korte samenvattingen.
Manon Tromp, natuurmagiër. Ze gaat voor een natuurlijke manier van leven, het verbinden, samenwerken en creëren vanuit vrijheid en acceptatie. Niet elkaar bestrijden en beconcurreren. Creëer een omgeving die goed bij jou past en bevorderlijk is voor een prettiger leven. Een goede raad, die ik ook eens ter harte zou moeten nemen. “Zijn er mensen in je directe omgeving die de energie uit je trekken? Probeer deze mensen dan te vermijden of ga er een goed gesprek mee aan of je een betere manier kunt vinden om met elkaar om te gaan”.
Elvira van Rijn, levenspadvinder. Elvira kende ik van haar boek ‘Maya wijsheid voor je levenspad’. “Doe waar je goed in bent, lever jouw unieke bijdrage aan de wereld door volledig jezelf te zijn. En er valt nog veel los te laten uit het verleden. Iedere keer als je de pijn, het verdriet, de paniek die in je opkomt als je een stap vooruit maakt, liefdevol omarmt, kan het oplossen in liefde.” Mooie wijze woorden, gevolgd door vier tips om onbevreesd je hart te volgen.
Betty de Keizer, duurzaam onderneemster. Van sportdocent tot strategisch milieumanagement waar ze aan de slag ging met beleidsontwikkeling voor duurzaam ondernemen en het begeleiden van studenten. “Vrouwen over de hele wereld verstaan elkaar zonder woorden.” “Wat een puinhoop hebben we er met z’n allen van gemaakt, wat een aanslag op de wortels van ons bestaan!” “Delen en verbinden, dat wordt het nieuwe ondernemen.” Duidelijke taal en mooie adviezen om het anders te gaan doen, vrouwen moeten de handen ineen slaan.
Karin Haanappel, kunsthistorica. Karin brengt ons terug naar de egalitaire culturen, daar kunnen we van leren. “De tijd dat er nog geen stammenstrijd was, dat vrouwen en mannen in balans waren met elkaar en hun omgeving. Het is voor de geschiedenis zo belangrijk dat we starten in de prehistorie, waar aangetoond wordt dat er tijden geweest zijn van balans en gelijkwaardigheid, en dat juist die kennis ons de weg kan wijzen naar een toekomst in balans.” Inderdaad is de geschiedenis zoals we hem voorgeschoteld krijgen erg dominant en vanuit het mannelijke benaderd: His Story…
Christine Pannebakker, vrouweninsprirator. “Ons leven en de wereld om ons heen zijn een optelsom van keuzen. En als we om ons heen kijken, kunnen we vaststellen dat er soms beroerde beslissingen zijn genomen. Het negeren van leed is net zozeer een vorm van geweld als het veroorzaken ervan.” Haar raad: “Vrouwen leggen zich tegenwoordig wel dertig verschillende levenstaken op, reduceer dat eens tot vijf. Vijf zorgt in de natuur voor harmonie, en doe die vijf taken met volle overgave. Dat maakt dat jouw talent, kracht en passie ook echt de wereld in komen.”
Carin Biegnolé, filosofe. Durf weer echt vrouw te zijn. “Zijn we in staat om het vrouwelijke meer ruimte te geven en tegelijkertijd de aard van het mannelijke hoog te houden? Zijn we in staat om dicht bij onszelf te blijven en te voorkomen dat we ons aan de ander aanpassen?” Carin vertelt hoe je dingen kunt veranderen door dingen anders te doen en te bekijken.
Linda Wormhoudt, sjamaniste. Linda heeft het over de kracht van Moeder Aarde, maar ook over balans. “We kunnen niet steeds nemen, je zult ook moeten geven. Uitwisseling in plaats van roofbouw. Maar vooral, kijk naar je eigen gron. Sjamanisme is verbonden met het land onder je voeten, het land waarop je leeft.” Voor haar is het heel belangrijk om kennis over te dragen, het stokje door te geven, het vuur aan te reiken. Ik heb veel bewondering voor haar manier van in de wereld staan en haar boeken zijn het waard om te lezen.
Agnes Meijs, oervrouw. Zorgen voor jezelf is zorgen voor de Aarde. Wat me vooral opvalt aan haar bijdrage is de manier hoe zij met kinderen omgaat. Ga naar buiten, leer ze dingen zien en maak ze enthousiast. Ze geeft praktische tips om de natuur in te gaan en hoe je die in alle glorie kunt beleven en waarderen.
Fransje de Waard, groenverspreider en permanaut. “Wanneer we de onderstroom blijven versterken, ons aansluiten bij wat groter, en al in beweging is, zien we vermoedelijk vooral een nieuwe economie ontstaan.”
Gerwine Wuring; ecologe en druïda. Aan de hand van een aantal vragen zoals ‘Wat voedt jouw ziel, waar word jij wezenlijk blij en gelukkig van?’ geeft ze antwoord voor zichzelf, maar laat ook de lezer nadenken over al deze toch wel belangrijke vraagstukken van het leven.
Monique Janssens, communicatieadviseur ethiek en MVO. Monique kende ik maar al te goed van haar boek: ‘Dieren en wij – hun welzijn, onze ethiek’. Voor mijzelf een belangrijk boek, ze heeft duidelijke standpunten omtrent dierenwelzijn en ethiek. Ook hier vertelt ze in het kort wat haar bezighoudt, en hoe het zou moeten, dat omgaan met dieren. Ik kan er alleen maar compleet achterstaan.
Margreet Kattestaart, natuurgeneeskundige. Ze heeft een praktijk voor voeding en gezondheid. Begonnen uit onvrede met de reguliere geneeskunde die zich volgens haar alleen bezig houdt met een fysieke benadering. Een ziekte komt langs om je iets te vertellen. De toekomst van de geneeskunde, en de vaccinaties, het helen van de mens. Als herborist herken ik veel van haar benadering en visie.
Lea Manders, politica en astrologe. Ze stamt uit de tijd van de laatste babyboomers zegt ze. Hobbelde mee in de laatste dagen van de hippiebeweging en met love en peace raakte je voor eeuwig besmet door het virus van de liefde. Ze probeert via haar partij Partij voor Mens en Spirit een bijdrage te leveren aan een gezonde samenleving, eentje waarbij het onderbuikgevoel niet wordt genegeerd.
Toen ik het boek aan het lezen was, maakte ik toch een vergelijking met een ander boek dat ik jaren geleden heb gelezen, namelijk ‘Wijze vrouwen’ van Susan Smit. Ook daar komen allerlei vrouwen aan het woord met hun visie en kijk op de wereld, inspirerende en intelligente vrouwen net zoals in het boek ‘Aardevrouwen spreken’. Maar in het boek ‘Wijze vrouwen’ zijn de vrouwen geinterviewd en doet Susan hun verhaal. In ‘Aardevrouwen spreken’ zijn het de vrouwen zelf die aan het woord komen en hun visie op de wereld en de Aarde delen. Ik herkende in de, voor mij bekende auteurs, hun verhaal, hun eigen manier van schrijven en praten. En dat maakt dit boek net iets leuker om te lezen vind ik. Verder kan ik me zo voorstellen dat als je de auteurs niet kent, dat je heel nieuwsgierig wordt naar hun eigen werk, ik ben dat in ieder geval wel geworden naar de tot nu toe voor mij onbekende dames. Wat een boel inspirerende vrouwen van eigen bodem!!